Wintervorst in Duitse consumentenlanden

Resultaten van het GfK-consumentenklimaatonderzoek in januari 2004

Vanuit consumentenperspectief begon 2004 ijskoud. Over het algemeen koelde de nogal ijzige stemming onder consumenten in december af. Het is duidelijk dat de vroege belastinghervorming waartoe medio december 2003 werd besloten, de consumenten niet de gehoopte duidelijkheid gaf over hun toekomstige financiële lasten en verlichting. De onzekerheid die voortvloeit uit de nog steeds controversiële discussies over belastingen, sociale premies en pensioenen drukt de stemming. Als gevolg hiervan zijn alle indicatoren van het consumentenvertrouwen in januari gedaald.

Na een licht herstel van het consumentenvertrouwen in de tweede helft van 2003 ging het in december weer bergafwaarts. Uit het onderzoek van GfK uit januari blijkt dat het slechte humeur van de burgers van de Republiek verder is toegenomen. Hun stemming staat momenteel in duidelijke tegenspraak met het optimisme van de ondernemers (Ifo) en de financiële analisten (ZEW). Volgens de Ifo Business Climate Index en ZEW zijn ondernemers en financiële experts positief over de toekomst. Het politieke heen en weer rond de hervorming van belastingen, pensioenen en gezondheidszorg is verantwoordelijk voor de hernieuwde gemoedstoestand onder Duitsers. De consumentenklimaatindicator, die sinds mei vorig jaar slechts langzaam maar gestaag is gestegen, verzwakt voor het eerst sinds lange tijd lichtjes.

Economische verwachtingen: de hoop is verdampt

Rond de jaarwisseling 2003/2004, na enkele maanden van optimisme, misten de Duitse consumenten opnieuw de overtuiging dat de economie aan het stijgen was. De indicator voor de economische verwachting daalde in januari met nog eens 1,6 punten na een min van 4,2 in december en staat nu op een waarde van min 5,8. Consumenten volgen in hun verwachtingen van de economische ontwikkeling niet de positieve trend van ondernemers, financiële en economische experts. Echter: de indicatorwaarde, die momenteel meer afwijkt van de langjarige gemiddelde waarde 0, overtreft de waarde aan het begin van het voorgaande jaar met 23,4 punten.

Ondanks de vroege belastinghervorming komen de Duitse consumenten medio december 2003 niet tot rust. Ze zijn buitengewoon onrustig omdat ze de toekomstige lasten en verlichting niet kunnen inschatten. De concrete financiële gevolgen komen huishoudens pas te weten als ze in februari of zelfs maart van dit jaar worden uitbetaald. Hun onzekerheid zorgt er onder meer natuurlijk voor dat ze hun verwachtingen van economische ontwikkelingen verlagen.

Inkomensverwachting: opnieuw afdaling

Het is precies deze situatie die ook van invloed is op de inkomensverwachtingen van consumenten. Want met hen ging het rond de jaarwisseling weer mis. Na een minpunt van 2 punten in december 2003, verloor de indicatorwaarde in januari nog eens 6 punten en staat nu op een waarde van min 14,5. De indicatorwaarde voor de stemming over inkomen was echter nog steeds hoger dan een jaar geleden toen het min 19,4 was.

De momenteel nogal ontnuchterende ontwikkeling is een uiting van de vermeende ergernis van consumenten over hoe hun toekomstige financiële situatie zich zal ontwikkelen. Enerzijds zijn de huidige discussies over de praktijkbijdrage die sinds begin januari wordt geheven niet bepaald vertrouwenopbouwend. Anderzijds weegt de angst voor mogelijke financiële lasten zwaarder dan de hoop op mogelijke verlichting van de hervorming van de gezondheidszorg. In het bijzonder vrezen gepensioneerden echter dat ze eerder dit jaar financieel aanzienlijk moeten bezuinigen. U moet nu bijvoorbeeld de volledige premie voor de verpleegkundige zorg betalen. Bovendien moeten zij vanaf dit jaar de volledige premie voor de ziektekostenverzekering op bedrijfspensioenen betalen.

Koopbereidheid: nog steeds een kelderkind

De kater bij consumenten met betrekking tot hun toekomstige financiële ontwikkeling had ook invloed op hun koopbereidheid. De indicator verloor in januari 9,5 punten. Met een minus 41,7 punten is de indicator opnieuw zo laag als in december 2002. De geleidelijke stijging van de indicatorwaarde in het afgelopen jaar is daarmee volledig teniet gedaan.

Naast de factoren die hierboven al zijn besproken, voorkomt het nog steeds hoge werkloosheidscijfer de neiging van consumenten om grotere aankopen te doen om ten goede te veranderen.

Consumentenklimaat: voor het eerst weer lichte neerwaartse trend

Tegen de achtergrond van de huidige ontwikkeling van de individuele indicatoren van het consumentensentiment, verslechtert ook het consumentenklimaat, al is het maar lichtjes. De consumentenklimaatindicator voorspelt een waarde van 2004 punten voor februari 5,0 na een herziene 5,3 punten in januari.

Dit betekent dat de stijging van het consumentenklimaat, die sinds mei vorig jaar is opgetekend, althans voorlopig tot stilstand is gekomen. Gezien het mogelijke economische herstel in de Bondsrepubliek valt te hopen dat ook het economisch optimisme van de economie bij de consument kan inspringen. Een fundamentele verandering ten goede veronderstelt een einde aan de verontrustende discussie over belastingen, pensioenen en sociale zekerheid en een fundamentele verbetering van de situatie op de arbeidsmarkt.

het onderzoek

De resultaten komen uit de studie "GfK-Wirtschaftsdienst Konsum- und Sparklima", uitgegeven door GfK Marktforschung. Ze zijn gebaseerd op maandelijkse consumentengesprekken die namens de EU-commissie worden uitgevoerd. In de eerste helft van elke maand worden rond de 2.000-vertegenwoordigers geselecteerde personen onder meer gevraagd hoe zij de algemene economische situatie, hun inkooptendens en hun inkomensverwachtingen beoordelen.

Bron: Neurenberg [gfk]